| zaak ~ v zaak; -1 bedrijf (zake-zeekske~*) [O: gesjef] –2 aangelegenheid, ding, gang van zaken: bemeuj diech mèt dien eige zake [O: zakes: …. en zoa miè van die zakes] |
| zaak۰veurder ~ \ m zaakvoerder, bedrijfsleider, manager, syn: bedriefsleider → zètbaas; …woarnummer \ \ m zaakwaarnemer |
| zaal \ I m [J: v] zaal, groot vertrek (zale~ -zaelke): bie dat kónzaer waor de zaal bómmevol II m [J: o zadel] zadel (zale \ -zaelke): de zaal van de fiets waor ‘m naat gewore |
| zaalwiej \ kk\ m katjesdragende (grauwe) wilgheester |
| zaat ~ bn.bw zat, dronken |
| zaatlap ~\ m zatlap, dronkaard, syn: zoeplap |
| zabbele [J] zw.ww sabbelen, kluivend zuigen, [O/M:zoeke] syn: loetsje |
| zach \ bn.bw zacht –1 (van) geluid: zèt de radio ins get zachter –2 (van) tempo: loup ins get zachter –3 (van) gevoel: dat veult ziech zach aan; v’r kriege ‘ne zachte winter. |
| zach۰bord \ \ o stofn .zachtboard, houtvezel; …gekook ~* bn zachtgekookt: e zachgekook eike |
| zadel۰daak \ ~ o zadeldak; …meker ~* m zadelmaker; …pien lk\ v zadelpijn; …reem \ m zadelriem; …tesj \ v zadeltas |
| zaedelaer ~\\ [O] → zedelaer |
| zaeg \ v –1 (zaege-zaegske) zaag (getand gereedschap) –2 (scherts.) zeurkous, syn. zanikbaer, zauwelaer, zuèteraer |
| zaeg۰bek \ \ m zee-eend; …blaad ~ o zaagblad, getand blad v.e. zaag; …brook \ v veiligheidsbroek |
| I zaege \ zw.ww –1 zagen -2 zeuren, zaniken dae kin diech ein zaege syn. zeivere, zuètere –3 snurken (het geluid van zagen nabootsen) |
| II zaege ~ → zege |
| zaege۰blaad \\ ~ o zaagblad (plantengeslacht v.d. composieten-familie) |
| zaegen۰tand \ ~ m zaagtand; …trèkker \ m zaagzettang (om de zaagtanden te verstellen of te schranken) |
| zaegeriej \ \ v zagerij |
| zaegesjneet \ ~ (ook: zaegsjneej) m zaagsnede in hout of in mergel; |
| zaeg۰koel \ lk\ (→Th.D.) [O/M] v zaagkuil; …mael \ (ook: zaegsel) o zaagmeel, zaagsel; …viel lk\ v zaagvijl, driehoekige vijl om zaagtanden te scherpen; …vösj \ m zaagvis, vis met ’n zaagvormig verlengsel aan de kop |
| zaemelek \\\ [O](Th.D] bw tamelijk [M/J: tamelek] syn. zièmelek |
| zaesel \ v (zaesele-zaeselke) zeis |
| zak \ m zak –1 (zek-zekske) stoffen, plastic of papieren opbergvoorwerp –2 buidel van dier -3 (ord.). balzak v. man, scrotum syn: buul -4 scheldn. gemene onaangename man (ook: rotzak, kloatzak) |
| zakdook \ \ m zakdoek syn: sjnoefsplak, koetsjlómmel |
| zake۰luuj \ mv zakenlui; …man ~ ~ m zakenman; …vrouw \ v zakenvrouw; …waereld \ m zakenwereld |
| zakke \ zw.ww -1 dalen, omlaag doen of gaan –2 verminderen: zie zin mèt de vraogpries veur hun hoes mótte zakke –3 niet slagen bij een examen: hae ies gezak wie ’ne baksjtein |
| zakke۰sjtof \ \ m zakkengoed, jute; …wegelke ~* o.vkw zakkenwagentje, steekwagentje t.b.v. volle zakken |
| zak۰loupe \ ~ (alleen infin.) zaklopen (volksspel); …reloozje \ ~ \ v zakhorloge: groatvader droog zien zakreloozje ummer in ‘t kammmezolstesjke |
| zalig \ /J] bn.bw zalig -1 hemels: dae kwezel weurt nog ins zalig verklaord [O: zièlig] -2 overheerlijk: mam, die zelfgetrokke sop ies zalig |
| zaliger \ (oude, verbogen vrouw. vorm van ‘zalig’) bn zaliger [O: zièliger) –1 overleden: mien moder zaliger –2 kapot, stuk, syn: keduuk; sjmiet dao neet zoa mèt, dalek ies ‘t zaliger |
| zand ~ m stofn. zand, steenstof, zandgrond |
| zand۰deig ~ ~ m zanddeeg; …eerappel ~* \ m zandaardappel; …keukske \ o.vkw zandkoekje; …luiper ~ m zandloper; …menneke \ o.vkw zandmannetje; …sjtraole zw.ww zandstralen; …tuurtsje lk~ o.vkw zandgebakje |
| zang \ [O/M] v (zange-zengske) bosje, handvol gelezen (‘gezeumerde’) aren |
| zang۰koar \ o zangkoor [O: →zank); …lès \ v zangles; …sjtök \ o zangstuk; …sjtum \ v zangstem; …zaod \ o zangzaad |
| zank ~ [O] m –1 m (g.mv) zang, het zingen; dat ies nog ins sjoane zank –2 [O] m (g.mv) (vkw: zenkske) zangkoor: hae ies al miè es 40 jaor bie de zank |
| zank۰gezèlsjap \ \\ [O/M] o zanggezelschap, syn: zangvereiniging [O, Th.D: zankpartiej]; |
| zaod \ o verz.n. (g.mv) (vkw:zäödsje) zaad |
| zaod۰bèd \ \ o zaadbed, kweekbed; …doas \ v zaaddoos, doosvrucht; …eerappel ~* \ m pootaardappel; …good \ o zaaigoed, zaaizaad; syn. ziègood; …kleid ~ o zak, buidel waaruit het zaadgoed gestrooid wordt; …krao \ v versuft mens, sul, joris goedbloed, syn:. → uèm |
| zaol ~ →zool |
| zaolesjtop ~ \ [O](Th.D) kruikenstop (v.wilgenhout)→zaalwiej syn. kroekesjtop |
| zaoterdeg \\\ m (mv: zaoterdege) zaterdag, 6e dag v.d.week |
| zaoterdes \\\ zaterdags I bw (’s …) ’s zaoterdes ies hae dèks op sjtap II bn ziene zaoterdesen toeffel |
| zat \ I bn.bw -1 genoeg, volop: sjöp mer op, dao ies zat (→ ook: zat-op) –2 beu, moede: iech bin ’t zat II [O] m (zètte- zètsje) zet, handeling, vondst (→ zèt) |
| zatemanskal ~\\~ m (g.mv) dronkenmanspraat syn. dröpkeskal |
| zatigheid ~\~ v (g.mv) zatlapperij, dronkenschap: hae wies van zatigheid neet miè wat ‘r deeg |
| zat-op \\ bn.bw meer dan genoeg |
| zauf \ v (stofn.) (zauve-zejfke) zalf |
| zaufplaoster \ \ v zalfpleister |
| zauve \ zw.ww. zalven, met gewijde zalfolie bestrijken |
| zauw ~ (D: Sau) bn smerig, vies: ’t ies wir zauw waer |
| zauwaos ~\ m smerige rotvent, slechterik (D: Sau-Aas) |
| zauwel ~ -1 m (g.mv) zever, kletspraat syn. zeiver, wauwel(skal), bazel, breuzel -2 v vrouw die onbenullige kletspraat uitkraamt, syn. zemp, zeiktrien |
| zauwelaer ~\\ m zeveraar; syn: zeiverlap |
| zauwele ~\\ zw.ww –1 zeveren, zaniken, syn. zuètere, zeivere –2 motregenen syn.ziemele |
| zauwelrege ~ ~* m motregen →ziemele |
| zauwwaer ~ \ o hondeweer |
| ze \ pers.vnw –1: ze 3e pers.v.ev: en m/v/o.mv: ze haet ’t good veur; (ongeacc.vormvariant van: →zie~) ze höbben ’t good aansjtoon; -2 men; onbep.vnw : ze (mv) zèğğe dat ‘r vraem geit; (vormvariant: me (ev)) |
| zedelaer ~* \ [O] m zetel, houten leuningstoel met hoge rug |
| I zeef \ v (zeve-zeefke) draadzeef (→ ook: ziej) o.a. mergelzeef, kiezelzeef, kolezeef, zandzeef |
| II zeef ~ [O] bèdzeef, springbak van ‘n bed |
| zeek \ v hoofdzeer, uitslag a.h. hoofd zeekbloom \ \ v bereklauw (grote schermbl. plant) |
| zeen ~ onr.st.ww (zeen\ -zuut~ -zoog\ -gezeen) zien: iech gaon ins kieke of iech get zeen; iech zeen, iech zeen wats doe neet zuus |
| zeenderouge \ ~ bw zienderogen, duidelijk waarneembaar |
| zeenswies \ lk\ v zienswijze, opvatting |
| zèğ \ tw. zeg ! aandacht oproepend: zèğ, wieniè kump dao get van ? |
| zege ~* \ m (g.mv) –1 zegen, het zegenen –2 (alg.) heil, iets heilzaams |
| zegelrink ~ ~ m zegelring |
| zegene ~* -1 zw.ww zegenen –2 wk zichzelf begunstigen |
| zèğğe \ onr.st.ww (zèğ-zaet-zag-gezag) zeggen -1 mondeling uiten -2 bevelen, gebieden: doe höbs hie nieks te zèğğe –3 betekenen: wat wilt dat zèğğe? -4 vinden: wat zaes doe daovan ? |
| zèğğensjap \ \ v zeggenschap |
| zèğğes \ [O] bw ongeveer, nagenoeg, praktisch: ’t ies zèğğes druèg boete |
| zèğğesweurd \ \ (ook: zèğsweurd) mv (i.s.m. op …) mondelinge, stellige belofte |
| zèğğingskrach \ \ v zeggingskracht, gave om met gevoel en nadruk te spreken |
| zèğske \ o.vkw zegje: ederein maog hie zien zèğske doon |
| zèğs۰luuj \ \ mv. zegslieden; …man ~ m zegsman; …vrouw \ v zegsvrouw; …wies lk\ v zegswijze |
| zeik ~ (ord.) m stofn. (g.mv) zeik –1 (lett.) urine, pis, plas; syn: pies \ -2 (fig.) onzin, nonsens: sjeij oet mèt diene zeik -3 kapsones, syn. ambras, behej: dae haet ‘nen houp zeik aan ziech |
| zeikbaer ~\ m zeikbeer, zeurpiet, syn: sjpiejdoas, kotsbaer |
| zeike ~ zw.ww (ord.) zeiken –1 urineren, plassen syn: piesse –2 zeuren, zaniken, lamenteren, syn: →zeivere -3 stortregenen |
| zeikenaat ~ ~ bn zeiknat, kletsnat, drijfnat, doorweekt; syn: mèsnaat, kletsjnaat, pratsjnaat |
| zeikerke ~\ o.vkw onvolwassen jongeman: dat menneke ies ech e kaal zeikerke ; syn: greune |
| zeikert ~\ m (zeikerte-zeikerke) – 1 zeikerd, zeurkous –2 lafaard |
| zeik۰trien ~~ v vrouw. zeurpiet (v.Catharina); …vaat ~ o gierton |
| zeil ~ o (zeilder-zeilke) -1 zeil van schip –2 bedzeil –3 zeer dik touw |
| zeil۰dook ~\ o/m zeildoek, syn: gewesdook; …sjeep ~ o zeilschip |
| zeip ~ v stofn. zeep |
| zeip۰bekske ~\\ o.vkw zeepbakje; …doas \ v zeepdoos; …pinneke \ o.vkw zeeppennetje, zeeppil; → zètpil [J]; …poejer lk\ m zeeppoeder; …sjoem lk~ m zeepschuim; …sjpunske ~ o.vkw zeepsponsje; …sop \ [J] o zeepsop; [O/M:luèter] |
| zeiver ~ m –1(lett.) zever, kwijl, speeksel, syn: sjpiej –2 (fig.) onbeduidend flauw geklets, geleuter, geneuzel (ook: zeiverkal) |
| zeiveraer ~ \ m/v zeveraar, beuzelaar syn. breuzelaer, keutelaer, kotsbroor, kuumkónt, kuumsjotel, sjpiejdoas, zanikbaer, zauwelaer, zeikbaer, zeiverbaer, zeiverklaos, zeiverlap, zemp, zuèteraer |
| zeivere ~ zw.ww –1 kwijlen –2 flauwe praat verkopen, leuteren, zemelen, zeuren; syn: beuzele, breuzele, hièmere, ièmere, jièmere, jengele, keutele, krintekeutele, lammentere, male, mauwe, meke, peetsje, zaege, zanike, zeike, zempe, zuètere –3 langdurig zacht regenen |
| zeiver۰kal ~ ~ (ook: zeiver), domme kletspraat; …klaos \ m zeveraar; syn. zeiveraer; …lepke \ o.vkw slabbetje, morsdoekje; syn: sjlebberke |
| zeker ~ bn.bw zeker –1 veilig -2 stellig, overtuigd vertrouwend; dao bin iech zeker van –3 waarschijnlijk, vermoedelijk: hae haet zeker d’n trein gemies –4 tsw (ge)wis (en waarachtig) vergr.: meh zeker! ; overtreff.: meh zeker dat! -5 ’n onbep. aanduiding v.e. persoon: ‘ne zekere Jeurisse |
| zekere ~ -1 o (i.s.m. ‘t …) het zekere ( … voor ‘t onzekere) –2 m een onzeker, voorzichtig, secuur (mans)persoon: dat ies ech ‘ne zekere, dae vraog diech alles drie kièr –3 zw.ww veiligstellen, beveiligen d.m.v. zekeringen |
| zelde ~ bw zelden: zelde of noats |
| zelf \¶ aanw.vnw zelf –1 in eigen persoon: dao kin iech ’t zelf neet veur make;–2 ’n persoon of ‘n zaak onderscheidend van de ander: iech höb häöm zelf neet gezeen, waal zien vrouw; de reloozje zelf waor neet kepot, waal ’t bendsje |
| zelfbedening \∂ \\ v zelfbediening |
| zelfde \¶ bn zelfde: dizze zelfde miensj |
| zelf۰kinnes \∂ \ v zelfkennis …pertrèt \\ o zelfportret; …sjtendig \ bn.bw zelfstandig; …vertroewe lk\ o zelfvertrouwen |
| zemel ~ veelklagende vrouw |
| zemmel ~ m (zemmele-zemmelke) –1 sliert, losse draad aan stof -2 uitgelengd kledingstuk, syn. lemmel |
| zemp ~ -1 m g.mv herik, gele kiek, onkruid lijkend op koolzaad (plantk.) –2 v vrouw die zevert, vrouw. zeurpiet, syn. zauwel, zeiktrien |
| zempe ~ zw.ww –1 rookmaken, vuurtje stoken, syn. bläöke –2 zeveren, zeuren |
| zend۰ammetäör ~ \\ m zendamateur; …mas \ v zendmast; …tied lk~ m zendtijd |
| zenewe ~ [M/J]mv zenuwen [O: nerve]: van dat heen-en-weer gelops krieg iech ’t op de zenewe |
| zenewechtig ~\ \ bn zenuwachtig, nerveus |
| zenger \ m (zengersj-zengerke) zanger |
| zenuw ~ v (mv. zenewe) zenuw: bie zien operasie höbbe ze ’n zenuw geraak; [O/M: nerf) |
| zenuwsjtèlsel \\ \\ o zenuwstelsel |
| zeppe \ zw.ww zappen, met afstandsbediening naar andere tv-kanalen schakelen |
| zeppelien \ lk\ [O] [D] zeppelin, bestuurbaar luchtschip |
| zerk ~∂ v (zerke-zerkske) –1 doodskist syn: doadskies –2 hardstenen grafopbouw |
| zès \ – 1 hfdtelw. zes (6) –2 v het cijfer zes (zèzze-zèske) |
| zèsdaagse m zesdaags wielerfestijn op “indoor”wielerbaan |
| zèsderlei \ \ bn zesderlei |
| zessele \ (zessele-zesselke) o klein breed (rechthoekig) hakbijltje m. korte steel |
| zestièn \ \ –1 hfdtelw. zestien (16)[O: zèstièn] –2 v zestienmetergebied (bij voetbal) |
| zèswekendeens \~* \ (r.k.) m zeswekendienst; gebedsdienst zes weken na het overlijden |
| zèt \ [M/J] m (mv: zètte) zet; [O:→ zat II] –1 het verplaatsen v.e.stuk op schaak- of dambord –2 geraffineerde handeling, vondst: dat waor ‘ne gowe zèt van häöm |
| zèt۰baas \ \ m zetbaas, exploitant; syn. zaakveurder, bedriefsleider, oetbater, eksplwatant; …mael \ o zetmeel; …pil \ [J] v zetpil →zeippinneke [O/M]) |
| zètte \st.ww (zèt-zat-gezat) –1 zetten, plaatsen: zèt die vaas mer op de taofel -2 (wk) de vereiste (toe)stand of vorm verkrijgen: die sjeun mótte ziech nog zètte –3 (wk) gaan zitten: iech gaon miech effe zètte |
| zètteriej \ \ v letterzetterij |
| zeuke \ zw.ww zoeken –1 trachten te vinden –2 iemand steeds trachten beet te nemen: saerdoe blief ‘r miech zeuke |
| zeumere ~ zw.ww –1 na de oogst achtergebleven graanvruchten bij elkaar rapen/ verzamelen (b.v. aren lezen) –2 iets met moeite bij elkaar zoeken |
| zeut \ bn.bw zoet -1 van smaak –2 overdreven fijngevoelig, zoetsappig |
| zeute \ I zw.ww zoeten, zoetmaken II m –1 zeer fijngevoelig/ zoetsappig persoon syn. zeuthout –2 zoetekauw, snoeperd |
| zeuthout \ ~ o –1 (g.mv) zoethout, gedroogde wortelstok van Zuideuropese plant als lekkernij (→lakriets) -2 (mv.zeuthouter) zeer fijngevoelig persoon; syn. zeute |
| zeutigheid \ ~ v zoetigheid, zoete lekkernij |
| zeutsel \\ o zoetstof, zoetmiddel |
| zeutzoer \ lk~ (ook: zoerzeut) bn zoetzuur, zuurzoet |
| I zeve \ zw.ww. zeven, ziften |
| II zeve ~ zeven -1 hfdtelw. (7) –2 v het cijfer 7 (zeves-zeveke) |
| zevenderlei ~ \ bn zevenderlei |
| zevenentwintig ~ ~ hfdtelw. zevenentwintig (27) |
| zeve۰sjläöper ~ \ m –1 relmuis –2 langslaper syn: sjlaopkop; …sjprunk ~ m zevensprong (oude volksdans); …sjräöme \ bep.kaartspel syn. →koajónge; …tièn \ hfdtelw. zeventien (17) |
| zèzze \\ mv (met z’n) zessen: veer waore mèt oos zèzze / geer waort mèt uuch zèzze / zie waore mèt hun zèzze |
| zèzzentwintig \ ~ hfdtelw. zesentwintig (26) |
| zie ~ -1 zij (ongeacc.vorm: ze) pers.vnw.3e pers, v.ev /m.v.o mv: zie haet wat ze höbbe wilt; zie doon mer wat ze wille –2 zijn, bez.vnw (voor onz.znw): ’t blief zie kind |
| ziè \ I zw.ww. [O/M] [J:zièje] zaaien II m zee |
| ziech kk\ I v zicht, veldgereedschap gelijkend op zeis, maar kleiner en handgreep loodrecht op snijvlak II o zicht –1 uitzicht: bie duuster waer haet me dao sjlech ziech; -2 het bezien (i.s.m. op …) meenemen zonder koopverplichting III wk.vnw –1 zich, elkaar; die höbbe ziech gehouwe wie de verke –2 voor zichzelf: eder veur ziech en God veur oes allenej –3 in zichzelf gekeerd, op zichzelf staand: dat ies eine veur ziech |
| ziechbaar kk\ \ bn.bw zichtbaar |
| ziechte kk\ zw.ww zichten, maaien met ’n zicht |
| ziechtegewerf kk\ ~∂ (Th.D) handvat van de zicht |
| ziechtenhaok kk\ \ m pikhaak, omgebogen ijzeren tand aan houten steel, die dient om de korenhalmen bij het zichten te verzamelen en bijeen te houden |
| ziechzelf \\∂ wk.vnw (nadrukk.vorm van ziech III): hae haet ziechzelf get aangedoon |
| ziechzending kk\ ~ v zichtzending |
| ziè۰graas \ ~ o zeegras: ziègraas woort vreuger gebruuk es bèdvölling; …greun \ bn zeegroen |
| ziej kk\ v I zijde v.h. lichaam: lèğ diech ins op ’n ziej, doe sjnörks II stofn. weefsel v.zijden stof III zijg, vergiet, teil met veel gaatjes in de bodem syn:→ziejbaar IV kant (meetk. vlak): die kas ies aan ein ziej sjlech geverf; ’t lök van gein ziej V spekflank v.e. varken |
| ziej۰aanziech kk\ ~\ o zijaanzicht; …altaor \\ o zij-altaar |
| ziejbaar kk\ \ v vergiet syn. ziejsjotel |
| I zieje kk\ zeven, zijgen, zijen, doordruppelen |
| II zieje lk~ -1 v duivin: de zieje zal zóndeg waal pries vlege, ze ziet op gehiekde eier –2 m zwarte zijden cylinderhoed: ‘nen hoage zieje |
| ziej۰gank kk\ ~ m zijgang in kerk of in mergelgroeve; …kant ~ m zijkant; …lien lk\ v zijlijn |
| ziejsjotel kk\ ~\ v zijgschotel, vergiet syn. ziejbaar |
| ziej۰sjpan kk\ ~ o zijspan; …sjpoor ~* o zijspoor; …sjprunk ~ m zijsprong; …sjtraot \ v zijstraat |
| zieke۰bezeuk kk\ \ o ziekenbezoek; …fónds ~ o ziekenfonds [O:krankekas]; …kaart ~ v ziekenkaart, ziekenboekje [O: →krankekaart] |
| ziekenhoes kk\ lk~ [M/J] o ziekenhuis [O: hospetaal, gastes] |
| ziekezegening kk\ ~* v (r.k) gebedsdienst met handoplegging (zegening) over de zieken: op 15 auguustes – mèt Maria-Hemelvaart- ies aan de Lourdesgrot de jaorlekse ziekezegening |
| ziekviere kk\ lk~\ zw.ww (alleen infinitief) het werk verletten wegens ziekte: iech höb noe tied veur te wandele, iech bin aan ‘t ziekviere |
| zièl \ v (zièle-zièlke) –1 ziel, het onstoffelijke innerlijke wezen v.d. mens –2 niet doorbakken laag in brood, syn.reem –3 het holle gedeelte v.e. flesbodem dat naar boven steekt |
| zièleknieper(t) \ lk~ (scherts.) m zielenknijper, zielendokter, psychiater |
| zièle۰noad \ \ m zielennood; …reursele \ mv zielenroerselen, emoties; …poat \ m zielepoot, zielepiet, beklagenswaardig persoon; …rös \ v zielenrust, gemoedsrust; …verkuiper ~ [O] m ronselaar, mensenhandelaar, ‘zielenverkoper’, (bedrieglijk) werver voor krijgsdienst of industrie |
| zièlièf \ \ m zeeleeuw |
| zielig [J] bn/bw armzalig, zielig,: dat ies e zielig figuur |
| zièlig \\ [O] bn/bw zalig, hemels →zalig |
| zièliger[O] bn zaliger (gedachtenis) →zaliger |
| zièling \\ [O/M] zaailing, uit zaad geteelde plant |
| zièloch \\ v zeelucht |
| zièlsgelökkig \ \ bn.bw zielsgelukkig |
| zièlzak \ \ m geweten, gemoed, binnenste: hae haet get op ziene zièlzak |
| zièman \ ~ m zeeman |
| ziemele lk~ (ook: kk\ ) zw.ww motregenen syn. zauwele |
| zien lk\ bez.vnw (3e pers.ev.) zijn (→spraakkunst bezitt.vnw.): hae haet zien tesj laote lieğğe |
| ziep lk~ v (ziepe-ziepke) zijp, wetering, afwatering |
| zièpaerdsje \ \ o.vkw zeepaardje |
| ziepe lk~ zw.ww zijpen (→ siepele) |
| zièr \ bw zeer, erg, heel, in hoge mate; syn. hièl, erg: iech bin get laat, ‘t regende miech te zièr |
| zièrnao \ \ [O] bw nagenoeg, bijna; [J: bienao]; [M: haos]; [M/O: bekans] |
| ziè۰sjeep \ ~ o zeeschip; …sjlaag ~ m zeeslag; …sjter \ v zeester |
| ziet۰bank kk\ ~ v zitbank syn. divan, kannepee; …hook \ m zithoek; …kamer ~ v zitkamer, woonkamer; …koel lk\ v zitkuil; |
| ziette kk\ st.ww (ziet-zaot/zoot-gezete) zitten –1 (i.s.m. ‘goon’ …) syn: ziech zètte –2 gevangenschap ondergaan –3 treffen, raken -4 (i.s.m. ‘blieve’ …) doubleren op school –5 passen van kleding: dae jas ziet miech wie gegote -6 in bep. omstandigheid verkeren: hae ziet in de penarie –7 achter laten, resteren: (i.s.m.laote …) hae haet häör mèt de kinger laote ziette |
| zietting kk\ \ v (ziettinge-ziettingske) zitting -1 zitgedeelte van stoel of bank –2 vergadering -3 spreekuur –4 carnavalsfeestavond |
| zietvleisj kk\ ~ o zitvlees |
| ziè۰verke \ ~∂ [O/M] o pissebed syn. →wild verke; …vösj \ m zeevis |
| zièzaod \ \ o zaaizaad, zaaigoed, syn. zaodgood |
| zil \ (Th.D) v (g.mv) akkermaat van 100 vierkante roede; 20,7 are (→ ook: mörge) |
| zilver ~∂ -1 o stofn. g.mv zilver, edelmetaal –2 o eremetaal voor de winnaar van de 2e prijs |
| I zin \ v zin -1 de reeks van een of meer woorden in syntactisch verband: maak de zinne noats te lank –2 gemoedstoestand, humeur; zie haet króm zin; dao krieg me erm zin van |
| II zin ~ m (g.mv) –1 nut, doel: begin dao neet aan, dat haet geine zin –2 trek, lust, begeerte: dao höb iech noe geine zin in |
| III zin ~ onr.st.ww zijn (koppelww. hulpww. zelfstand. ww). (bin-bies-ies-zin-zeet-zin / waor-waore / gewaes) –1 bestaan: zie zal noe e jaor of sestig zin –2 zich bevinden: ze waore neet heim gewaes –3 behoren aan: ies dat book van uuch? –4 mankeren, schelen (aan): wat ies (‘t) ? –5 bedragen: wieväöl ies ‘t ? |
| zinge ~ st.ww (zing \ -zingk \ -zóng \ – gezónge ~) zingen: ónder ’t koke zóng zie ummer gaer |
| zink ~ m stofn. zink (metaal) |
| zinke ~ I st.ww (zink ~ – zink ~ – zónk ~ -gezónke ~) zinken: hae zónk wie ‘ne baksjtein II bn.stofn. van zink vervaardigd |
| zinkpöt ~ \ m zinkput |
| zink۰viuèlke ~ \\ o.vkw zinkviooltje; …wiet kk\ o zinkwit; …zauf \ v zinkzalf |
| zinnes \ [O] (Th.D.) bw (van) zins, (van) plan, voornemens [M: veurnummes]: iech waor zinnes nao de kèrk te goon |
| zinsjpele \~\ zw.ww zinspelen |
| zintuug \ lk\ o (mv. zintuge) zintuig |
| zj v de (lettertekencombinatie voor de) stemhebbende, doffe wrijfmedeklinker zj in: zjem, zjuus, zjwoar, zjweite etc. |
| zjaak \ m tamme kauw (klanknabootsing) |
| zjakèt \ \ m (zjakètte-zjakètsje) jacquet, pandjesjas |
| zjallezie \ kk\ v (A:Schalusejj) (zjallezieje-zjallezieke) jaloezie, (zonnescherm) syn. sjtaor |
| zjarretel \∂ \ (ook: sjarretel) [O/M] (Fr) v (zjartels-zjartelke) jarretelle, aan ’n kledingstuk bevestigde band/elastiek om de kousen op te houden |
| zjel \ [J] (E: gel) m gel, geleiachtig cosmetisch product om het haar steviger/glanzend te maken; [O: pernaad] [M: brillentien] |
| zjeleij \ \ m gelei, lil (Fr: gelée) -1 gekookt sap van dierlijke stoffen, aspic –2 ingedikt sap van gekookte vruchten |
| zjem \ m stofn.(g.mv) jam, gelei van vruchtenkooksel |
| zjenant \ ~ bn gênant (Fr); syn. sjamesweerd |
| zjenderm \ \∂ [O] (Fr:gendarme) m –1 politie-soldaat, rijkspolitieman, rijkswachter –2 scheldn. bazig, brutaal vrouwmens, syn: kaptein, serzjant |
| zjendermerie \ \∂ kk\ [O] (Fr) gendarmerie -1 rijkspolitiekorps -2 kazerne van de rijkspolitie |
| zjenere \ \ (Fr. gêner) wk.zw.ww z.generen, zich schamen |
| zjenever \\ (Fr: genièvre) m stofn. jenever, borrel, klare; syn. (ouwe/jónge) klaore, dröpke |
| zjenie \ kk\ -1 v (g.mv) genie, technische troepen (legeronderdeel) –2 o (zjenieje-zjenieke) buitengewoon begaafd persoon, bolleboos |
| zjeranium \ ~ \\ v (mv.zjeraniums) geranium (plantk.) |
| zjerao \ \ (Fr:gérant) m (mv. zjeraos) gerant, beheerder/ bedrijfsleider (manager) in hotel |
| zjezeke \ \ o.vkw Jezuskind, syn. zjezekinneke -1 het kind Jezus–2 beeldje van het kerstkind |
| zjielee lk~ \ (Fr. gilet) m (zjilees-zjieleke) herenvest zonder mouwen (onderdeel van kostuum); syn: kammezol, ves, wemes |
| zjiep lk\ (E: jeep) m (zjieps-zjiepke) jeep, Amerikaanse legerauto |
| zjillentien \\ lk~ (Fr: gélatine) m gelatine, geleiachtig eiwitpreparaat |
| zjiraf \ \ m (zjiraffe-zjirefke) giraf(fe) |
| zjoernaal lk\ \ (Fr: journal) o (mv.zjoernale) journaal –1 dagregister, logboek –2 filmvertoning van nieuws/actualiteiten |
| zjoernalis lk\ \ \ (mv. zjoernaliste) m journalist, verslaggever |
| zjoviaal \ \ \ bn joviaal, gulhartig syn.gölhartig |
| zju kk\ [J] jus -1 vleesnat, vleessap -2 saus voor andere spijzen |
| zjubelei kk\ \\ [O] (Fr: jubilé) o jubileum [M: jubelee] [J: jubelejum] |
| zjuderaosj kk\ \ \ (Fr) m stofn.(g.mv) jus d’ orange, sinaasappelsap |
| zjunk ~ m (zjunks-zjunkske) junk, drugsverslaafde |
| zjurie lk~ kk\ v (zjuries-zjurieke) jury, beoordelingscommissie |
| zjuus kk\ (Fr) –1 bw. juist; net [O: krek]: iech kóm zjuus bie häöm vandan -2 bn. juist, precies, correct: dat ies de zjuusten oetsjlaag ! |
| zjuustement kk\ \ ~ (Fr) tsw juistement! precies! exact! inderdaad! |
| zjuustisie kk\ \ kk\ [M] (Fr. Lat) v justitie [J: justisie] [O: zjuustiese] |
| zjwaak ~ -1 bn.bw zwak, niet sterk, broos, teer –2 o zwak, voorliefde, neiging |
| zjwaakde ~\ [O/M] v zwakte, zwakheid; [J: zjwaakte] |
| zjwaam \ m (g.mv) rook, damp, stoom, wasem |
| zjwaan \ v (zjwane~-zjwaeneke\\\) zwaan |
| zjwaarsj \ v (zjwaarzje-zjwaersjke) zwoerd, varkenshuid |
| zjwachtel \ m (mv.zjwachtele) zwachtel; [O/M: →wingel] |
| zjwaef۰duuk \ lk~ m zweefduik; …vlege \ zw.ww zweefvliegen; …vlöch \ v zweefvlucht |
| zjwaegel ~ → zjwegel |
| zjwaer \ m (zjwere ~*-zjwaerke) zweer |
| zjwaere ~ → zjwere |
| zjwaeve \ zw.ww zweven |
| zjwak \ m smak, grote hoeveelheid; syn: →waatsj |
| zjwalber ~∂ \ (D) v (zjwalbere-zjwelberke) zwaluw (vogel) |
| zjwalber(e)۰nès \∂ \ \ o zwaluwnest; …sjtart \ m zwaluwstaart –1 houtverbinding met lipjes –2 geklede jas met weggesneden voorpanden, rok, syn: sjliepjas |
| zjwalke ~∂ [J] zw.ww zwalken, zwabberen; [O: zjwabbele] syn: sjeigele |
| zjwame \ -1 roken, walmen: hae zjwaamp twiè pekskes op ‘nen daag -2 preugelen, aframmelen: hae haet ze gezjwaamp gekrege; syn. piezzele, zjwenze |
| zjwames \\ [O] o rookwaar, rookartikelen; [M/J: roukes] |
| zjwanenhaus ~ ~ m zwanenhals –1 hals (als) v.e. zwaan -2 s-vormig gebogen buis, sifon |
| zjwanezank ~ ~ m zwanenzang, iemands laatste gezang of gedicht vóór zijn heengaan |
| zjwang \ (alleen i.s.m. in … ) m zwang, mode, gebruik |
| zjwangersjap \ \ v zwangerschap |
| zjwank ~ (Th.D) bn -1 dun, buigzaam, slank -2 stervormig of straalsgewijs v. metselwerk |
| zjwankhal ~ \ v hal, waar de biervaten (brouwerij) worden gereinigd en gestapeld |
| zjwans ~ (D) m (zjwens-zjwenske) lange staart v. bep. dieren, syn. sjtart |
| zjwanse ~\ zw.ww –1 couperen, inkorten van de paardenstaart –2 ‘n dikke staart opzetten door de poes |
| zjwaob \ [O/M] m (zjwäöb-zjwäöbke) kakkerlak, bakkerstor (D: Schwabe; A: Schwoeb) |
| zjwaoger \ m (zjwäögersj-zjwäögerke) zwager, schoonbroer: neump me de broor van mien vrouw ‘tzelfde es de man van mien zuuster of es de man van mien sjoanzuuster ? syn: sjoanbroor |
| zjwart \ -1 bn zwart van kleur –2 bn vuil, onrein -3 o de kleur zwart |
| zjwart۰book \ \ o zwartboek; …broad \ o roggebrood; …handelaer \ \ m zwarthandelaar; …häörig \ \ bn zwartharig; …jas \ m scheldn. pater, geestelijke (ook: zjwartrok; …kieker lk~ m zwartkijker –1 pessimist –2 t.v.kijker die geen kijkgeld betaalt; …riejer lk~ m –1 autorijder, die geen motorrijtuigenbelasting betaalt –2 iemand die zonder te betalen van het openbaar vervoer gebruik maakt; …wèrker ~∂ m zwartwerker; …-wiet kk\ bn.bw zwart-wit –1 ongenuanceerd: dat ies nogal zjwart-wiet geriddeneerd –2 niet in kleur: höbt geer nog ‘ne zjwart-wiet tillevizie? |
| zjwebbel \ v praatzieke vrouw, kletskous, kwebbel; syn. →blejjer |
| zjwegel ~* m (zjwegele-zjwegelke) lucifer (van: zwavel) |
| zjwegele ~* zw.ww raadspel met lucifers (waarvan er een is ingekort) om speelbeurt te bepalen of drinkgelag te betalen |
| zjwegel(s)duèske ~* \ o vkw lucifersdoosje |
| zjwegersje \ \ v zwagerin, schoonzuster |
| zjwein ~ (D) –1 (scherts.) o bofkont, mazzelaar, geluksvogel –2 geluk, mazzel: dae haet zjwein gehad mèt de verkoup van ‘t hoes |
| zjweineriej ~ kk\ v zwijn(d)erij, -1 rotzooi, vuiligheid -2 schunnigheid, onzedelijkheid, syn: nötteriej, nöttigheid, ónnöttigheid, verkeseriej |
| zjweinesjtal ~ ~ m zwijnenstal, zwijnenboel, vuile smerige boel, syn: verkesjtal |
| zjweit ~ (A: Schweäsz) m (g.mv) zweet, transpiratievocht |
| zjweit۰baer ~ \ m scheldn. manspersoon die voortdurend sterk transpireert; …dröppel \ v zweetdruppel; |
| zjweite ~\ onr.zw.ww (zjweit-zjwèt-zjwètde-gezjwèt) –1 zweten, transpireren –2 vorm van smeden: het beginnen te smelten –3 uitslaan van vocht van b.v.muren of levensmiddelen, syn. oetsjloon |
| zjweit۰kemerke ~ ~* o.vkw zweetkamertje; …loch \ v zweetlucht, transpiratiegeur |
| zjweitser ~ [O/M: Zwitsers huursoldaat] m boerenknecht i.c. paardenknecht of stalknecht op grote boerenhoeve |
| zjweitveut ~\ mv zweetvoeten |
| zjwejhaok \ \ m zwaaihaak, zweihaak, winkelhaak waarvan de armen t.o.v. elkaar beweegbaar zijn |
| zjwejje \ zw.ww zwaaien, wuiven [O: zjwajjere] |
| zjwej۰leech \ \ o zwaailicht; …sjtein ~ m zweisteen, sluitsteen om bogen/gewelven te metselen |
| zjwèlkoep \ lk~ v zwelkuip (bierbrouwerij), kuip waarin men de gerst water laat opnemen |
| zjwèlle \ st.ww. (zjwèlt-zjwol-gezjwolle) –1 zwellen, uitdijen, kwellen –2 doen zwellen: iech mót de proeme effe zjwèlle ; syn. kwèlle |
| zjwelmenneke ~ \ o.vkw gepoft, in de schil gekookt aardappeltje |
| zjwens ~ m (g.mv) (pak) slaag, syn: preugel, (pak) rammel, sjmağğe, sjlaeg |
| zjwenze ~ zw.ww pak slaag geven/krijgen, syn.verknauwele |
| zjwere ~* onr.st.ww. (zjweer-zjweurt-zjwoort-gezjwore*) zweren –1 eed afleggen –2 tot ’n zweer worden, ontsteken van wond |
| zjwerf۰aafval ~∂ ~\ m zwerfafval, zwerfvuil; …deer \ o zwerfdier; …kinger ~ mv zwerfkinderen; …sjtein ~ m zwerfsteen, zwerfkei in het Diluvium-tijdperk; syn. knab: d’n diekke knab op ’t Thei Dorreplein ies eigelek ‘ne zjwerfsjtein |
| zjwerme ~∂ zw.ww zwermen |
| zjwertsele \ zw.ww zwartselen, met zwartsel insmeren |
| zjwerve ~∂ onr.st.ww (zjwerf-zjwörf-zjworf-gezjworve) zwerven |
| zjwetse \ zw.ww zwetsen, onbedachtzaam spreken |
| zjweul \ bn.bw zwoel –1 drukkend warm, benauwd –2 zedelijk onfris, wellustig, geil |
| zjwiechte kk\ zw.ww zwichten, toegeven, syn. ónderdoon |
| zjwiege lk~ st.ww (zjwieg-zjweeg-gezjwege) zwijgen |
| zjwieg۰geld lk~ ~ o zwijggeld; …pliech kk\ v zwijgplicht: ze höbbe häöm binne de organizasie ’n zjwiegpliech opgelag; …rech \ o zwijgrecht: in oos land haet edere verdachte ‘t zjwiegrech; …zaam \ bn.bw zwijgzaam |
| zjwiek kk\ [O/M] m losse demontabele dansvloer in de openlucht |
| zjwiekgeld kk\ ~ [O] o geldelijke bijdrage voor het dansen op ‘ne ‘zjwiek’ (→ook: knebkesdanse) |
| zjwiekke kk\ zw.ww zwikken |
| zjwiemele lk~ zw.ww zwijmelen |
| zjwiendel kk\ (D) m zwendel |
| zjwiendele kk\ (D) zw.ww zwendelen, syn: foetele, sjoemele, bedrege |
| zjwiepe kk\ zw.ww zwiepen, veerkrachtig doorbuigen en weer terugspringen |
| zjwieps kk\ m (zjwiepse-zjwiepske) lichte beneveling / dronkenschap: nao die veer glaeskes wien houw zie toch ‘ne zjwieps |
| zjwiets kk\ [O/M] m honger |
| zjwinke ~zw.ww zwenken |
| zjwoar \ bn.bw zwaar |
| zjwoar۰bewaopend \ \ bn zwaarbewapend; …geboewd lk\ bn zwaargebouwd; …gewiech kk\ –1 o (g.mv) klasse v.h. zwaarste gewicht bij gevechtssporten -2 m persoon van die klasse; …lievig lk~ bn zwaarlijvig; …meudig \ bn zwaarmoedig |
| zjwol ~ [O/M] m (g.mv) zwellingsdruk in ’n gezwel of abces (→gezjwel, zjwèlle) |
| zjwuèrde \ [O/M] v (g.mv) zwaarte [J: zjwuèrte] |
| zjwuèrdekrach \ \ v zwaartekracht |
| zjwum۰bad \ \ o zwembad; …band ~ m zwemband; …brook \ v zwembroek; …kluup kk\ v zwemclub; …lès \ v zwemles |
| zjwumme \ st.ww (zjwump-zjwóm-gezjwómme) zwemmen |
| zjwungel ~ m (zjwungele-zjwungelke) zwengel |
| zjwunk ~ m (mv.zjwung) zwenk –1 draai, ommezwaai, wending –2 booromslag, arm v.e. handboor |
| zoa \ I bw zo –1 even, in overeenstemming met: zoa groat wie ziene pap -2 ter illustratie: iech zèğ mer zoa –3 aanstonds: iech kóm zoa; II tsw zo (verwondering) III voegw.(onderschikkend): zoa bies te gezónd en zoa bies te sjterveskrank |
| zoa-al \ ~ bw zoal, onder meer: wat höbs te zoa-al mètgebrach ? |
| zoa۰gauw \ \ voegw. zodra: zoagauw es iech ‘m zeen, vraog iech ‘m dat; …genaamp \ bn.bw zogenaamd; …get \ –1 onbep.vnw zoiets: zoaget sjoans höb iech nog noats mètgemaak -2 bw zowat, ongeveer: iech sjat dat ‘r zoaget twelf sjtöks haet verkoch; …gezag \ bw zogezegd; …good \ (i.s.m. … es) bw zogoed, vrijwel; nagenoeg; …lang \ voegw.bw zolang: zoalang es ’t good geit; doe kins mien reloozje zoalang liène; …mer ~ bw zomaar, zonder reden / beletsel: hae sjtampde häöm zoamer tege de sjene |
| zoa’n \ aanw. vnw zo’n, zo een, zulk een: zoa’n sjoan sjpraok höb iech zelde gehuèrd |
| zoa۰väöl(ste) \ \\ telw.bw. zoveel(ste); …waal \ voegw.bw zowel: zoawaal hae es ziene pap …; …wied ~ voegw.bw zover: zoawied es te kins kieke; …wiezoa kk\ \ bw (D: sowieso/ K: suwiesu) toch al, syn: uberhaup(s): hae haet zoawiezoa geine gowe naam; ...zièr \ bw zozeer: ze houwe die tuut babbelaere laeggegete zoazièr wie sjniè |
| zöch \ I m (zöchte-zöchske) zucht -1 sterke uitademing door gemoedsgesteldheid –2 vleugje wind II v zucht (g.mv) –1 ziekelijke opzwelling v.e. lichaamsdeel door opeenhoping v. vocht –2 sterk verlangen, ziekelijke neiging |
| zöchte \ zw.ww zuchten, sterk uitademen |
| zoda \\ m stofn. (g.mv) soda, natriumcarbonaat |
| zodawater \\ ~ o (g.mv) sodawater, kunstmineraalwater |
| zoekbabbelaer lk~ \ \ m zuigbabbelaar, zuigsnoepje, sabbelsnoepje |
| zoeke lk~ O/M: onr.st.ww (zoek~ zuuk\ -zook~ -gezoke~) [J: zw.ww] zuigen met de mond, lurken; syn. zabbele, loetsje, noeğğele (→ ook: zoge – zuge) |
| zoepe lk~ onr.st.ww (zoep lk~ – zuup kk\ – zoop ~ – gezope ~) (ord.) zuipen, buizen, zich te buiten gaan aan sterke drank, syn: buize, hiese, pave, peke, pumpele, sjödde, soppe, tettere |
| zoep۰lap lk~ \ m zuiplap, zuipschuit, drinkebroer, syn: drankörgel, drankwagel, lepsjmoel, peekvot, zaatlap; …naas \ v drankneus |
| zoer lk~ I bn.bw zuur –1 wrang (smaakgewaarwording) –2 onaangenaam: dae kin diech ’t leve zoer make –3 nors, onvriendelijk: dae kin zoer kieke II o zuur –1 ’n zuur smakende of makende substantie: knien in ’t zoer –2 maagzuur, zuur maagsap (→ zoerbranne, maagzoer) |
| zoer۰bol lk~ ~ m zuurbal; …branne \ o het zuurbranden, het branderig gevoel van het opstijgen van maagzuur in slokdarm) [O/M: zoerbrenne); …deig ~ m zuurdesem |
| zoermèlk lk\ ~∂ v blaadjes v.d. paardenbloem; syn: molssjla |
| zoer۰moos lk~ \ o zuurkool; …proem lk\ v zuurpruim, kniesoor, onvriendelijk nors mens; …vleisj ~ o zuurvlees, in een zure saus gestoofd rundvlees; …zeut ~\ (ook: zeutzoer) bn zuurzoet, zoetzuur, zerpzoet |
| zoeze lk\ zw.ww suizen, heel snel voortbewegen: hae zoesde mèt ziene brómmer tösje de luuj door |
| zog \ o zog -1 borstvoeding, moedermelk –2 kielzog |
| zoge \ zw.ww zogen, laten zuigen, met moedermelk voeden (→ ook: zoeke – zuge) |
| zök \ v (zökke-zökske) sok, korte kous: ’n haos ies nog gein zök |
| zökkezuimer \ \ m scheldn. jandoedel, sufferd, sul; m.n. persoon die langdradig vertelt of langzaam handelt, syn. söl ~, sopsieme(l), uèm, zaodkrao, zuime ~, (ouw) zök, zokbaer, druimendriek |
| zölder \ m (zöldersj-zölderke) zolder |
| zöldervinsterke \ ~ o.vkw zolderraampje |
| zomer ~ m (mv. zomersj) zomer |
| zomer۰aovend ~ \\ m zomeravond; …daag ~ m zomerdag: in de zomerdaag ies ’t in de Plenkert lekker keul; …deens \ m zomerdienst(regeling); …huuske kk\ o.vkw zomerhuisje; …kèrmes ~\ m zomerkermis, plaatselijk volksfeest (kerkmis t.g.v. kerkwijding) in de zomer; …kleid ~ o zomerjurk; …kleijer ~ mv zomerkleding (ook: …kleijaasj) …sezoen \ lk~ o zomerseizoen |
| zomersj ~\ I (’s…) ’s zomers bw: v’r houwe ’s zomersj dèks las van zate kampeerdersj II zomers bn.bw: de zomersj gekleijde lozjees |
| zomer۰sjprotel ~ \ v zomersproet →sjprotel; …tied lk~ m zomertijd –1 tijd v.d. zomer –2 (zomer)tijdregeling |
| zomig bn.bw –1 zacht en doortrokken van smaak –2 zoel (v.h. weer), aangenaam warm |
| zómp ~ [O/M] m (mv.zump) zomp, moeras (land), drassig gebied |
| zómpetig bn.bw drassig, moerassig |
| zón \ v (zónne-zunneke) zon |
| zóndeg ~\ m (mv.zóndege) zondag, 7e dag van de week |
| zónder ~\ vz zonder |
| zóndes \\ zondags I bw (’s …): nog väöl luuj goon ’s zóndes nao de kèrk II bn: de zóndese kleijer |
| zóndes-sente ~ ~ mv zondagsgeld, op zondag verstrekt zakgeld voor de hele week |
| zóndige ~ zw.ww zondigen, zonden begaan |
| zóndvlood ~\ m zondvloed |
| zónleech \ \ o zonlicht |
| zónne \ [J] zw.ww zonnen |
| zónne۰bank \ ~ v zonnebank; …bekker [O](Th.D) m soortn. bep.soort in de zon gedroogde, niet gebakken, tichelstenen; …bloom \ v zonnebloem; …brandkraem m zonnebrandcrème; …bril ~ m zonnebril; …hood \ m zonnehoed; …klaor \ bn zonneklaar; …penièl \ \ o zonnepaneel; …sjerm ~∂ o zonnescherm, syn. parresol, markies, sjtaor, zjallezie; …sjien lk~ m zonneschijn; …sjteek ~ m zonnesteek; …sjtèlsel o zonnestelsel; …sjtraol \ v zonnestraal; …wiezer lk\ m zonnewijzer |
| zóns۰óndergank \ ~ ~ m zonsondergang …verduustering lk~ v zonsverduistering |
| zool ~* m (zole~*-zäölke) zool |
| zoon ~ m (zäöns-zäönsje) zoon |
| zörg \∂ v (g.mv) zorg –1 toewijding, behartiging: zie haet de zörg veur häören óngetrouwde broor –2 ongerustheid, kopzorg, perikelen, syn: kopzörg, labberinte, prakkezaasje, ambras |
| zörge ~∂ zw.ww zorgen |
| zörg۰pliech \∂ kk\ v zorgplicht; …verlièning v zorgverlening |
| zoum ~ m (zuim-zuimke) zoom –1 omgenaaide rand aan weefsel/kledingstuk –2 buitenrand van perceel bos of akker |
| zout ~ I o stofn. (g.mv) -1 [O:m] (keuken)zout: geef miech ’t zout ins door -2 pekel (conserveringsmiddel) –3 wegenzout (tegen gladheid) II bn.bw zout: oeh, dat ies ’n zoute sop: syn: gezoute (als smaakgewaarwording) |
| zout۰erm ~ ~∂ bn.bw zoutarm; …mien lk\ v zoutmijn; …pileer \~* m zoutpilaar; …sjtruijer \\ m strooiauto syn: sjtruijwagel; …veetsje ~* o.vkw zoutvaatje; …water ~ o zoutwater, pekel; …zak \ m –1 zak voor/met zout -2 scheldn. futloze, logge vent |
| zude ~ o zuiden (windstreek/ -richting) |
| zuder۰breidde lk~ \ v zuiderbreedte; …kruus lk~ o zuiderkruis(sterrenbeeld); …leech \ o zuiderlicht; …zón \ v zuiderzon; |
| zuèteraer \ \ m zeveraar, syn. →zeiveraer |
| zuètere \ zw.ww –1 zeveren, zemelen, zeuren, zaniken, onbenullig langdurig praten; syn:→zeivere -2 sudderen, op klein pitje staan te pruttelen syn. breuzele, sjmore, zuijele |
| zuge lk\ st.ww (zuug-zoog-gezoge) zuigen, lucht of vloeistof verplaatsen door het trekken van een vacuüm |
| zuger lk\ m (zugersj-zugerke) zuiger |
| zuig ~ o –1 slecht voedsel, i.c. slechte drank –2 slecht volk, syn: → krauw |
| zuijel ~ m slechte koffie, leut, syn: gössel |
| zuijele ~ zw.ww –1 drinken met kleine slokjes, nippen, lurken, syn. nieppe –2 [O/M](Th.D) langdurig stoven van spijs syn. zuètere, breuzele |
| I zuime \ zw.ww (zuim-zuimp-zuimde-gezuimp) zomen |
| II zuime ~ m sufferd, sul, syn: → zökkezuimer |
| zuip ~ [O/M;Th.D] m (g.mv) gekookt veevoeder voor koebeesten |
| zule lk\ [O/M] moeilijk naaiwerk verrichten |
| zulle ~ zullen (o.t.t: zal-zuls-zal-zulle-zult-zulle) (o.v.t: zouw-zous/zos-zouw-zouwe-zout/zot-zouwe) I st.(hulp)ww moeten, verplicht zijn: hae zal loestere; doe zuls neet klauwe II hulpww.(toek.tijd) dao zulle veer veur zörge; hae zouw giestere zin gekómme |
| zung \ v en mv zonde |
| zungele ~ zw.ww pijnlijk tintelen v.d ledematen |
| zungelkneukske ~ ~* o.vkw weduwnaarsbotje, telefoonbotje,: (Th.D: elleboogsknokkel); syn: illektries kneukske |
| zunig [O/M] lk\ zuinig, spaarzaam [J: zuinig] |
| zus [O/M] o/v ‘zus’ bijnaam voor meisje in ‘n (groot) gezin (vgl. breur) |
| zuud۰oaste lk~ \ o zuidoosten; …vröch \ v zuidvrucht; …weste \ o zuidwesten |
| zuul lk\ v/m (zule-zuulke) –1 zuil, pilaar, pijler –2 m priem, els, puntig steekwerktuig |
| zuunliechzeip kk\ kk\ ~ v zachte zeep (merknaam (sunlight) → soortnaam |
| zuuster kk\ \ v (zuustersj-zuusterke) –1 zus, vrouw. kind in gezin, bloedverwante 2e graad zijlijn –2 kloosterzuster, non, begijn syn. nón, begien |
| zuustersjkloaster kk\ \ o zusterklooster |
| zuustervereiniging kk\ \ v zustervereniging |
| zuvel lk~ [O/M] m verz.n. (g.mv) zuivel [J: zuivel] |
| zuver lk~ bn.bw zuiver –1 (v.toon) helder, klaar -2 rein, schoon, gewassen -3 vast, warempel; iech geluif ’t zuver –4 puur, onvermengd syn. loeter –5 oprecht:: hae ies zuver op de graat, hae haet e zuver geweite –6 net, precies, syn.krek: hae ies zuver ziene pap |
| zuvere lk~ zw.ww zuiveren, schoonmaken, vrijmaken |
| Zuzaote lk~ \ [O] gefingeerde dorpsnaam, stammend uit de Belgische Kempen; wordt gebruikt als je niet weet of als je niet wilt zeggen waar iets/iemand vandaan komt |
Menu